ทีฆอัฏฐิกปัญหา ที่ 12

สมเด็จพระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นธรณี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้านาคเสนผู้เจริญ คำกล่าวว่ากระดูกยาวร้อยโยชน์ แต่ต้นไม้นี้ยาวได้ร้อยโยชน์
มีอยู่ โยมจะถามพระผู้เป็นเจ้า กระดูกยาวร้อยโยชน์มีอยู่ที่ไหน พระผู้เป็นเจ้าจงวิสัชนาไปก่อน
พระนาคเสนถวายพระพรว่า มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร มหาบพิตรทรง
รำพึงการสำคัญอย่างไร นี่แน่อาตมาจะถวายพระพรให้ทราบ เหมือนปลาในมหาสมุทรนั้น
ปญฺจโยชนสติกา ตัวยาว 500 โยชน์นั้น กระดูกจะยาวไม่ได้ร้อยโยชน์หรือประการใด บพิตร
จงเข้าพระทัยด้วยประการฉะนี้
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระทัยสิ้นสงสัยโสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะ
พระผู้เป็นเจ้ากล่าวนี้สมควรแล้ว
ทีฆอัฏฐิกปัญหา คำรบ 12 จบเท่านี้

อัสสาสปัสสาสปัญหา ที่ 11

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าพระนาคเสนผู้จำเริญ พระผู้เป็นเจ้ากล่าวว่า พระผู้เป็นเจ้าอาจจะยังอัสสาสะ
ปัสสาสะให้ดับนี้จะได้หรือไม่ได้
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า ได้ ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชาชาวสาคลนคร มีพระราชโองการถามว่า พระผู้เป็น
เจ้าจะยังอัสสาสะปัสสาสะให้ดับนั้นอย่างไร
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร กึ มญฺญสิ
พระองค์รำพึงการสำคัญอย่างไร อนึ่ง บุคคลที่นอนหลับไปแล้วกรนนี้ บุคคลนอนกรนนั้น
พระราชสมภารได้ฟังบ้างหรือหามิได้ ขอถวายพระพร
สมเด็จรพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรมีพระราชโองการตรัสว่า โยมได้ยินอยู่ นะพระ
ผู้เป็นเจ้า
พระนาคเสนจึงถามไปเล่าว่า มหาราช ดูกรมหาบพิตรพระราชสมภาร เสียงคนเมื่อ

จะตาย เมื่อชักดังครอก ๆ อย่างเสียงกรนนี้ คนตายสิ้นลมหายใจหรือไม่เล่า
พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นประชากรจึงตรัสว่า อย่างนั้นแล้วก็สิ้นลมอัสสาสะปัสสาสะ
นะพระผู้เป็นเจ้า
พระนาคเสนถวายพระพรว่า ดูกรบพิตรพระราชสมภารผู้ประเสริฐ คนทั้งหลายเกิดมา
มิได้จำเริญจิตจำเริญกาย เมื่อตัวตายลมหายใจเสียงดังครอกเหมือนด้วยเสียงกรนแล้ว ลม
อัสสาสะปัสสาสะก็ดับหมดสิ้น ธรรมดาที่ท่านรักษาศีลจำเริญภาวนาในจิตในกาย เมื่อจะใกล้
ตายท่านเจ้าจตุตถฌานก่อน ลมอัสสาสะปัสสาสะจึงดับสิ้นไป เหตุฉะนี้ อาตมาจึงถวายพระพร
ว่า อาจจะให้ลมอัสสาสะปัสสาสะดับได้ จะให้รู้ว่าลมอัสสาสะปัสสาสะดับด้วยเหตุ 2 ประการ
ใครเกิดมานี้ตายแล้วดับไปด้วยกันสิ้น
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นกษัตริย์ ได้ทรงฟังก็โสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะสมควร
แล้วพระผู้เป็นเจ้า
อัสสาสปัสสาสปัญหา คำรบ 13 จบเท่านี้

สมุททปัญหา ที่ 14

สมเด็จพระเจ้ากรุงมิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้เจริญคำที่พระผู้เป็นเจ้ากล่าวว่ามหาสมุทรนั้นอุทกังนั้นหรือชื่อว่ามหาสมุทร
โยมยังสงสัยอยู่ นิมนต์วิสัชนาให้แจ้งก่อน
พระนาคเสนจึงถวายพระพรว่า มหาราช อุทกัง บรรดาที่เค็มเท่าใดโดยรอบคอบ ที่
อุทกังเค็มอยู่นั้น ชื่อว่ามหาสมุทร ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรมีพระราชโองการตรัสถามว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่
พระนาคเสนผู้เจริญ อุทกังนั้นเค็มด้วยเหตุอันใด นิมนต์วิสัชนาไปให้แจ้งก่อน พระเจ้ากรุง
มิลินท์ปิ่นประชากรตรัสถามดังนี้
พระนาคเสนจึงมีเถรวาจาวว่า มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร อุทกังนั้นขังอยู่นาน
จึงเค็มไปเป็นรสอันเดียวกัน ขอถวายพระพร